काठमाडौँ । संयुक्त राष्ट्र सङ्घका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले प्राकृतिक सुन्दरताले भरिपूर्ण मनमोहक नेपाल जलवायु परिवर्तनको असरले आक्रान्त भइरहेको भन्दै विश्व समुदायलाई नेपाल जस्ता अल्पविकसित मुलुकप्रति चिन्ता गर्न आग्रह गरेका छन् ।
उनले नेपालको संसदको संयुक्त बैठकलाई सम्बोधन गर्दै सुन्दर हिमाली मुलुक नेपालको भ्रमण गर्न पाउँदा आफूले सौभाग्यशाली ठानेको पनि बताए । उनले भने, नेपाल भ्रमण गर्न पाउँदा निकै खुसी छु तर नेपालको हिमाली क्षेत्र जलवायु परिवर्तनको असरले आक्रान्त भएको देख्दा उत्ति नै दुखी छु ।
उनले भने, यति हुँदाहुँदै पनि नेपालले संरक्षणको क्षेत्रमा गरेको प्रयास, मिहिनेत र प्रगति विश्वका लागि अनुकरणीय काम भएको छ । यसलाई विश्व समुदायले सलाम गर्नुपर्छ । उनले भने, म यहाँ पहिलो पटक सन् १९७० को दशकमा आएको हुँ । जति पटक म यहाँ आएको छु, म छक्क परेको छु । हिमालयमा सूर्यको किरण, जनसमुदायको न्यानोपन र समृद्ध सांस्कृतिक विविधताले मलाई धित मरेको छैन । अनि पक्कै पनि लुम्बिनीको पवित्रताले मेरो मन छोएको छ । म र मेरो प्रतिनिधिमण्डललाई तपाईंहरूको निमन्त्रणा, तपाईंहरूको आतिथ्य र स्वागतका लागि म नेपाल सरकारलाई धन्यवाद दिन्छु ।
उनले संसदको संयुक्त बैठकमा भने, हामी आज संसारको अशान्तिको बिचमा एकअर्कालाई भेट्दै छौँ । गरिबी र भोकमरीमा दशकौँको प्रगति उल्टिँदै छ । मुद्रास्फीतिले घरायसी र राष्ट्रिय बजेटलाई कमजोर बनाउँदै छ । परिवार होस् वा राष्ट्रहरू, आर्थिक सङ्कटको सामना गरिरहेका छन् । महिलाहरूको प्रतिनिधित्व जनसङ्ख्यामा उनीहरूको अनुपातको तुलनामा र उनीहरूले पाउने पारिश्रमिक पुरुषको तुलनामा कम छ । हिंसा र द्वन्द्व चुलिएका छन् । मध्यपूर्वको द्वन्द्व नेपालबाट हजारौँ माइल टाढा हुँदा पनि इजरायलमा हमासको क्रूर आक्रमणका कारण पीडितहरूमध्ये धेरै नेपाली थिए । मृत्यु भएका १० नेपाली विद्यार्थीका परिवारजनमा गहिरो समवेदना प्रकट गर्दछु र बेपत्ता नेपाली विद्यार्थी विपिन जोशीको सकुशल आगमनका लागि कामना गर्दछु ।
उनले भूराजनीतिक तनाव बढ्दै जाँदा विश्वव्यापी विभाजनहरू गहिरो र खतरनाक हुँदै गइरहेको पनि बताए । महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भने, जलवायु प्रकोप घातक शक्तिका साथ तीव्र भइरहेको छ । यी सङ्कटहरूको प्रतिकार्य गर्न विश्वले नेपालबाट धेरै सिक्न सक्छ । यो देश शान्तिको प्रवर्धक, बहुपक्षवादको पक्षधर र दिगो विकास तथा जलवायुसम्बन्धी कार्यको कट्टर समर्थक हो । दुई ठुला शक्तिबीचमा रहेर आफ्नो सार्वभौमसत्ता र स्वाधीनताको रक्षाका लागि नेपालले आफ्नो मार्ग आफैँले बनाएको छ, त्यसमा म खुसी छु ।
उनले नेपालले गरेको केही कामहरुको चर्चा गर्दै भने, विगत २० वर्षको तपाईंहरूको यात्रा हेर्नलायकको छ, अद्भुत छ । नयाँ संविधानसहितको नयाँ गणतन्त्रको केन्द्रमा संयुक्त राष्ट्रसङ्घको बडापत्र छ । तपाईंहरूले दिगो विकास लक्ष्यहरू शीघ्र अँगाल्नु भयो र तीमध्ये धेरैमा प्रगति गर्दै हुनुहुन्छ । तपाईंको मुलुकले द्वन्द्वलाई सफलतापूर्वक साम्य पारेको छ र युद्धबाट शान्तितर्फ उन्मुख भएको छ । यो यस्तो प्रक्रिया होस जसलाई संयुक्त राष्ट्रसङ्घले समर्थन गर्न पाउँदा गर्व लागेको छ ।
महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसलेले नेपाल परिवर्तनशील मुलुक भएको पनि उल्लेख गरे । तपाईंहरूको प्रगतिको गतिशील कथा आज पनि निरन्तर छ । अल्पविकसित देशको स्थितिबाट तपाईंहरू अगाडि बढ्दै हुनुहुन्छ । संयुक्त राष्ट्रसङ्घ एक सहज सङ्व्रmमणलाई समर्थन गर्न प्रतिबद्ध छ । तपाईंहरू आफ्ना शान्ति प्रक्रियाका अन्तिम चरणको तयारी गर्दै हुनुहुन्छ र सङ्व्रmमणकालीन न्यायको माध्यमबाट युद्धको घाउ निको पार्दै हुनुहुन्छ । प्रश्नहरू र अन्यायद्वारा त्रसित पीडित व्यक्ति, परिवार र समुदायलाई शान्ति दिने र विगतलाई पूर्णविराम दिन मद्दत गर्ने प्रक्रिया हुनु पर्छ । सङ्व्रmमणकालीन न्यायले दिगो शान्ति कायम गर्न महत्वपूर्ण भूमिका खेल्न सक्छ ।तर यो सजिलो भने छैन । स्वभावतः यो एक नाजुक र जटिल प्रक्रिया हो । हामीलाई के कुरा थाहा छ भने संक्रमणकालिन न्यायमा सफलताको सबैभन्दा ठुलो सम्भावना हुन्छ, जब यो समावेशी तथा बृहत हुन्छ र यसको केन्द्रमा पीडितहरू हुन्छन् ।
उनले विश्व शान्तिका लागि नेपालले गरिरहेको प्रयासको मुक्तकण्ठले प्रशंसा गरे । उनले भने, नेपाल लामो समयदेखि संयुक्त राष्ट्रसङ्घ परिवारको प्रिय सदस्य र हालैमा अति कम विकसित मुलुकहरूको समूहको अध्यक्षका हैसियतमा विकासोन्मुख देशहरूका लागि प्रभावशाली आवाज भएको छ । र यो सानो देशले अन्तर्राष्ट्रिय शान्तिमा ठुलो योगदान गरेको छ । विश्वका सबै राष्ट्रहरूमध्ये नेपाल संयुक्त राष्ट्रसङ्घको मिसनमा सेना पठाउने दोस्रो ठुलो राष्ट्र हो । नेपाली जनताको ठूलो बलिदान, समर्पण, अदम्य साहस र सेवाका लागि म हृदयदेखि कृतज्ञ छु । हाम्रो निलो झन्डामुनि रही सेवा गर्दै आफ्नो जीवन गुमाएकाहरूलाई सम्मान गर्न म एक क्षण लिन चाहन्छु ।
उनले नेपाल बढ्दो तापक्रम र जलवायु परिवर्तनको असरले आक्रान्त भएको प्रति पटक पटक चिन्ता व्यक्त गरे । उनले भने, जलवायुसम्बन्धी कार्यमा नेपाल अग्रपङ्क्तिमा छ । नेपाल सन् २०४५ सम्ममा शून्य उत्सर्जनमा पुग्ने लक्ष्यतिर बढिरहेको छ । असाधारण रुपमा वनजङ्गलको पुनस्र्थापनका प्रयासहरूका लागि धन्यवाद छ । नेपालको भूगोलमा वनजंगलले अब देशको लगभग आधा भाग ओगट्न थालेको छ । यसका लागि नेपाल र नेपाली धन्यबादका पात्र छन् । यसको जति पनि स्रहाना गर्दा पनि पुग्दैन होला । नेपालले लिएको लक्ष्य २०२७ सम्ममा पृथ्वीका प्रत्येक व्यक्तिलाई सुरक्षित राख्नु हो । यसलाई ठूलो अभियानको रुपमा मैले लिएको छु ।
उनले नेपाल जस्ता अल्प विकसित मुलुकहरु विश्वमा भइरहेका हरेक घटनाबाट पीडित बन्दै आएको बताए । उनले भने, वैश्विक सङ्कटहरूले नेपाललाई अझै नराम्ररी प्रहार गरिरहेका छन् । किनकि नेपाल विश्वका विकासोन्मुख देशहरूमध्ये एक हो । कोभिड–१९ को महामारीका दीर्घकालीन प्रभाव, मुद्रास्फीति र जलवायु सङ्कटले विकासका प्राप्त लाभलाई चुनौती दिइरहेका छन र लगानीका लागि उपलब्ध हुने रकमको मात्रा खुम्चिरहेको छ । वैश्विक कार्बन उत्सर्जनमा नेपालको योगदान धेरै सानो अंश हो । तर मनसुन, आँधीबेहरी र पहिरो तीव्रता र भीषणताको हिसाबले बढ्दै छन् ।
महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भने, बाली, पशुधन र सम्पूर्ण गाउँहरू नष्ट गर्दै अर्थव्यवस्थालाई ध्वस्त पार्दै छन । मानव जीवनलाई बर्बाद गर्दै छन् । अगस्तमा भएको भारी वर्षापछि आएको बाढी पहिरोले विनाश निम्त्यायो र सयौँ मानिसहरूको मृत्यु भयो । र हिमनदीहरू असामान्य गतिमा पग्लिरहेका छन् । नेपालले ३० वर्षको अवधिमा आफ्नो हिमनदीको झन्डै एक तिहाइ गुमाएको छ । यो निकै चिन्ताजनक विषय हो, केबल नेपालका लागि मात्र नभई, विश्व समुदायकै लागि पनि हो ।
उनले भने, जलवायु परिवर्तनको प्रभाव विनाशकारी छ । ताल फुट्दै छन् । नदी र समुद्रको पानी बढ्दै छ । संस्कृतिहरूले चुनौतीका सामना गरिरहेका छन् । र पहाडहरू जोखिममा छन् र चट्टान, पहिरो तथा हिमपहिरोको जोखिम बढ्दो छ । चुनौतीहरू बढ्ने व्रmम जारी रहने छ । हिमालयका नदीहरूले एक अर्बभन्दा बढी मानिसलाई स्वच्छ पानी प्रदान गर्दछन् । जसरी तिनीहरू सङ्कुचित हुन्छन्, त्यसरी नै नदीहरू बग्छन् । भविष्यमा सिन्धु, गङ्गा र ब्रह्मपुत्र जस्ता हिमालयका प्रमुख नदीहरूको बहाव अत्यन्तै सीमित हुने छ । नुनिलो पानीको अतिक्रमणसँगै यसले यस क्षेत्र र बाहिरका डेल्टाहरूलाई नष्ट गर्ने छ । यसको अर्थ तल्लो तटीय क्षेत्रका समुदायहरू र सम्पूर्ण देशहरू सदाका लागि मेटिन सक्छन् । लाखौँ मानिसहरू बसाईसराई सर्नुपर्ने हुन सक्छ । पानी तथा जमिनका लागि भयङ्कर प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ । यो राम्रो संकेत होइन ।
महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भने, जलवायु परिवर्तनले नेपालमा डर लाग्दो स्थिति देखिदैछ । यो डरलाग्दो अन्याय हो र जीवाश्म इन्धन युगको गम्भीर आरोप हो । जलवायु सङ्कटको क्रूर प्रभावको सामना गरिरहेका नेपालका ती समुदायहरूप्रति म अति चिन्तित छु । संयुक्त राष्ट्रसङ्घ नेपाली समुदायको साथमा छ । नेपाल र अन्य विकासोन्मुख देशहरूको विकासमा सहयोग गर्न, जलवायुसम्बन्धी कार्यलाई तीव्रता दिन र हालको वैश्विक सङ्कटको सामना गर्न धेरै ठुलो अन्तर्राष्ट्रिय सहयोग चाहिन्छ । मैले दिगो विकास लक्ष्य स्टिमुलस र जलवायु कार्यका लागि किफायती दीर्घकालीन वित्तपोषणमा कम्तीमा पाँच खर्ब प्रतिवर्ष वितरण गर्ने प्रस्ताव गरेको छु । सदस्य राष्ट्रहरूले गत महिनाको महासभामा प्रस्तावलाई स्वागत गरे र यसलाई अगाडि बढाउन प्रतिबद्ध भए । म उनीहरूलाई यी प्रतिबद्धताहरूलाई वास्तविकतामा रूपान्तरण गर्नका लागि अब कार्य गर्न आह्वान गर्दछु । र म नेताहरूलाई ढिलाइ नगरी जलवायुमा काम गर्न आग्रह गर्दछु । सबैभन्दा ठुला उत्सर्जनकर्ताहरूले नेतृत्व लिनु पर्दछ ।
उनले विश्वको तापक्रम वृद्धिलाई १.५ डिग्री सेल्सियसमा सीमित गर्न सबै देशहरूले मैले प्रस्ताव गरेको एक्सलरेसन एजेन्डालाई प्रभावकारी बनाउनुपर्नेमा जोड दिए । उनले भने, तिनीहरूले ग्लोबल स्टकटेकमा बलियो परिणामका साथ कोप–२८ लाई अर्थपूर्ण बनाउनु पर्छ । हामीले जलवायु न्याय प्रदान गर्न पनि आवश्यक छ । विकसित देशहरूले वार्षिक एक खर्ब डलर दिने वाचा पूरा गर्नु पर्छ र दोहोरो अनुकूलन वित्त, अनुकूलनमा जलवायु वित्तपोषणको आधा खर्च गर्ने पहिलो चरणका रूपमा । जलवायु उत्थानशीलता निर्माण गर्ने प्रयासको केन्द्रमा सबैभन्दा सङ्कटापन्न समुदाय हुनु पर्दछ । र यस वर्षको कोप–२८ मा सबै पक्षहरूले कोसेढुङ्गा नोक्सान र क्षति कोषलाई परिचालन गर्नु पर्छ । हामीलाई कोषमा नयाँ र समयमै वाचा चाहिन्छ । नेपाली जनता त्यसैमा निर्भर छन् ।
उनले विश्व समुदाय प्रति चिन्ता व्यक्त गर्दै भने, आँधीबेहरीमा आफ्ना घर गुमाएका परिवारहरूका लागि र उर्लंदो नदीहरूले आफ्ना गाउँ छोड्न बाध्य भएका समुदायहरूका लागि हानि र क्षति कुनै वार्ताको बिन्दु वा कर्मचारीतन्त्र अमूर्तता होइन । यो एक जीवन रेखा हो । उनले अगाडी भने, हामीलाई आजको वास्तविकतालाई प्रतिविम्बित गर्ने बलिया अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरू चाहिन्छन् । विकासोन्मुख देशहरूको अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूमा अझ बढी प्रतिनिधित्व हुनु पर्छ । मैले संयुक्त राष्ट्रसङ्घको पुरानो सुरक्षा परिषद्लाई सुधार गर्न आह्वान गरेको छु । र मैले विश्वव्यापी वित्तीय संरचनालाई सुधार गर्ने उपायहरू प्रस्ताव गरेको छु । जसले गर्दा यसले विकासशील देशहरूलाई अझ राम्रोसँग प्रतिनिधित्व गर्दछ र तिनीहरूका आवश्यकताको प्रतिकार्य गर्दछ ।
महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसले भने, यी प्रस्तावहरूले यस वर्षको संयुक्त राष्ट्रसङ्घ महासभामा र त्यसपछि वास्तविक ध्यान प्राप्त गर्दै छन् । आगामी वर्षको भावी राष्ट्रसङ्घीय शिखर सम्मेलन थप प्रगतिलाई अघि बढाउने महत्वपूर्ण अवसर हो । हामीले परिवर्तनलाई वास्तविकतामा परिणत गर्नका लागि मद्दत गर्न नेपालले सहयोग गर्ने कुरामा म भरोसा गर्छु ।
नेपाल भ्रमणमा रहेका बेला नेपालको संसदमा यसरी दिइएका उनका बिचारले जलवायु परिवर्तनले नेपालमा पारेको असरको मुद्धा अन्तर्राष्ट्रियकरण हुनका लागि सहयोग सिद्ध हुने विश्वास गरिएको छ ।
